Według statystyk udar mózgu jest trzecią, po chorobach serca i nowotworach, przyczyną zgonów w Polsce i jedną z najczęstszych przyczyn trwałej niepełnosprawności. W walce z udarem kluczowy jest czas, bo jak podkreśla szef iławskiej neurologii - czas to mózg.
Dr n. med. Janusz Nowiński, ordynator Oddziału Neurologicznego i Udarowego w Szpitalu Powiatowym im. Wł. Biegańskiego w Iławie, nie ma wątpliwości, że każda minuta zwłoki, to strata dla mózgu, kluczowe są pierwsze godziny. Od chwili dotarcia pacjenta do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego do rozpoczęcia leczenia nie powinno upłynąć więcej niż 60 minut, mówimy wtedy o „złotej godzinie”. Podjęcie leczenia w jak najkrótszym czasie zwiększa znacznie szansę pacjenta na powrót do zdrowia i samodzielności oraz ma ogromny wpływ na zmniejszenie późniejszego stopnia niesprawności.
Najczęstsze przyczyny udaru
Pojawienie się udaru mózgu w wielu przypadkach związane jest z współwystępowaniem wielu schorzeń, które niekorzystnie wpływają na stan naczyń krwionośnych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego oraz ogólnie całego układu sercowo-naczyniowego. Ryzyko wystąpienia udaru zwiększają także nieprawidłowe nawyki zdrowotne oraz szkodliwy styl życia. Najistotniejsze czynniki ryzyka wystąpienia udaru to m.in. nadciśnienie tętnicze, choroby kardiologiczne (przede wszystkim migotanie przedsionków), miażdżyca, cukrzyca, otyłość, wysokie poziomy cholesterolu, zaburzenia lipidowe, choroby nerek, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej. Niewielka część udarów wynika z czynników, na które dana osoba nie ma jakiegokolwiek wpływu. Jest to np. występowanie wrodzonych nieprawidłowości naczyń tętniczych w obrębie czaszki (tętniaków), które mogą samoistnie ulegać pęknięciu prowadząc do wystąpienia udaru krwotocznego mózgu oraz zaburzeń genetycznie uwarunkowanych.
Całą diagnostykę udarową wykonujemy sami
Gdy pacjent z objawami udaru trafia do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR), tam czeka już na niego specjalista, odbywa się wstępna, szybka diagnostyka.
— Kluczowe są pierwsze 4,5 godziny dlatego robimy wszystko, aby stracić jak najmniej czasu. Wykonujemy badanie tomografii komputerowej i badanie angio, dzięki któremu możliwe jest uwidocznienie obrazu przepływającej krwi w naczyniach tętniczych, zlokalizowanie ogniska udarowego bądź jego brak. Wykonujemy także rentgen klatki piersiowej i badania laboratoryjne, tzw. pakiet udarowy. Dzięki tym szybkim działaniom, dostępności sprzętu na miejscu, następuje stosunkowo szybka ocena stanu pacjenta i kwalifikacja do sposobu dalszego leczenia. Chory trafia na oddział udarowy do sali intensywnego nadzoru neurologicznego. Tromboliza to metoda leczenia udaru polegająca na podaniu dożylnie leku przeciwkrzepliwego, z założenia mającego na celu rozpuszczenie skrzepliny zamykającej światło naczynia tętniczego mózgu. Zabieg ten musi się odbyć nie później niż 4,5 godz. od wystąpienia objawów — wyjaśnia ordynator Nowiński.
Udarowy team
W Polsce, w 2022 roku około 18 procent chorych z udarem niedokrwiennym mózgu było leczonych trombolitycznie. W naszym szpitalu statystyki wynoszą od kilku lat powyżej 20 procent.
— Jeśli pacjent pozostaje u nas w szpitalu, monitorowany jest i zajmuje się nimi sztab specjalistów. W zespole udarowym są lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci, jest logopeda, psycholog. Każdy ma swoją ogromną rolę w drodze pacjenta do sprawności. Naszym celem jest ustalenie przyczyny tego stanu, aby móc wprowadzić profilaktykę wtórną i zapobiec kolejnym udarom— wyjaśnia dr. Nowiński — Mamy ten komfort, że w naszej placówce jest pracownia tomografu i rezonansu, RTG, aparaty USG. W przypadku udaru o nieustalonej etiologii (ok. 30 procent) uzasadnione jest przedłużone monitorowanie czynności serca do 7 dni za pomocą rejestracji EKG metodą Holtera. To także na naszym oddziale się dzieje, w teamie udarowym jest kardiolog czy internista, którzy oceniają obraz badania dając szersze spojrzenie na pacjenta. Na miejscu wykonujemy także echo serca, badania laboratoryjne w bardzo szerokim zakresie, mamy pracownię EEG/EMG.
— W ramach leczenia w naszym oddziale każdy pacjent ma zaplanowany indywidualny program prewencji wtórnej oraz wdrożony program wczesnej indywidualnej rehabilitacji już przy łóżku pacjenta. Poza tym w ramach kompleksowej opieki medycznej, pacjent po zakończeniu hospitalizacji w Oddziale Udarowym jest niezwłocznie przekazywany do funkcjonującego w strukturach szpitala Oddziału Rehabilitacji Neurologicznej, gdzie prowadzone jest dalsze usprawnianie chorego. Warto zaznaczyć, że leczenie trombolityczne prowadzimy w naszym szpitalu już od ponad 10 lat — mówi dr n. med. Janusz Nowiński
Gdy tromboliza to za mało
Pacjentowi przy małym udarze zazwyczaj wystarczy samo leczenie trombolityczne, natomiast przy udarze z większym defictytem neurologicznym, gdy chory ma niedrożne duże naczynie wewnątrzczaszkowe, co ustalamy badaniem angio, może być zakwalifikowany do leczenia trombektomią mechaniczną, czyli do udrożnienia naczynia poprzez mechaniczne usunięcie skrzepu. Zabieg ten może być, u niektórych pacjentów, jedynym sposobem terapii, w przypadku gdy stosują oni leczenie przeciwzakrzepowe. (typowa terapia przy migotaniu przedsionków). W Polsce trombektomię mechaniczną wykonuje 27 ośrodków. Są to tzw. centra udarowe (CILUM), iławski szpital podlega pod centrum w Szpitalu Wojewódzkim w Olsztynie, czasami korzysta też z Uniwersyteckiego Szpitala w Gdańsku.
— Tam kierujemy naszych pacjentów w ostrej fazie udaru. O ile na trombolizę mamy 4,5 godziny, to na trombektomię mechaniczną mamy 6 godzin od wystąpienia objawów udaru mózgu. Stąd tak ważna jest szybka diagnoza już na etapie przyjęcia pacjenta na SOR, musimy wówczas jak najlepiej wykorzystać ten czas, zastosować leczenie, ustalić transport co często bywa głównym, "wąskim gardłem" — wyjaśnia dr. Janusz Nowiński — Ten rodzaj zabiegu wykonywany jest w Polsce u 4,5% procent pacjentów z udarem mózgu, co nie odbiega od danych światowych.
Współpraca wieloprofilowa
Oddział Neurologiczny i Udarowy Szpitala Powiatowego w Iławie współpracuje z Oddziałem Chorób Zakaźnych w Ostródzie oraz Oddziałem Neurochirurgii Szpitala Wojewódzkiego w Elblągu.
— Mamy też działkę tzw. zapalną, czyli choroby zakaźne. W dobie covidu wiele chorób przejęliśmy, czy to neuroboleriozę czy zapalenie opon mózgo-rdzeniowych. Jeśli nawet tych chorób nie leczymy, to bardzo często tych pacjentów diagnozujemy i przekazujemy do szpitala w Ostródzie. Współpracujemy ściśle z Oddziałem Neurochirurgii Szpitala w Elblągu, konsultujemy badania teleradiologicznie i na ich podstawie pacjenci kwalifikowani są do leczenia zabiegowego (neuroonkologia, choroby kręgosłupa, krwotoki) — wyjaśnia dr. Janusz Nowiński, akcentując ważność współpracy już od momentu działań Zespołu Ratownictwa Medycznego wiozącego pacjenta do szpitala, przez sztab specjalistów na miejscu w Iławie, po kolejne placówki w regionie.
W ciągu roku w Polsce udar mózgu dotyka około 90 tys. osób, śmiertelność ocenia się na około 20%. Ryzyko nawrotu udaru w pierwszym roku po przebytym udarze wynosi 10-12%, średnie ryzyko nawrotu w ciągu 5 lat wynosi 30-40%. Oddział udarowy iławskiego szpitala zapewnia opiekę aż blisko 250 000 mieszkańców kilku powiatów. Na leczenie trafiają tu pacjenci z powiatu iławskiego, nowomiejskiego, ostródzkiego, ale również brodnickiego. Rocznie w oddziale leczonych jest około 400 osób, u których stwierdzono udar mózgu.
Oddział Neurologiczny i Udarowy dysponują łącznie 31 łóżkami. Oddziały ściśle współpracują ze sobą i pełnią stały 24-godziny dyżur neurologiczny.
W Oddziale Udarowym funkcjonuje 18 łóżek dla chorych z udarem mózgu wraz wyposażoną w specjalistyczny sprzęt medyczny 6-stanowiskową Salą Intensywnego Nadzoru Neurologicznego, przeznaczoną do wzmożonego nadzoru lekarskiego i pielęgniarskiego oraz ciągłego monitorowania parametrów życiowych chorych z udarem mózgu krwotocznym lub niedokrwiennym. Personel Oddziału Udarowego prowadzi kompleksową diagnostykę i leczenie chorób naczyniowych ośrodkowego układu nerwowego.
Oddział Neurologiczny posiada 13 łóżek przeznaczonych dla pacjentów cierpiących z powodu innych nagłych i przewlekłych chorób neurologicznych m.in. padaczka, schorzenia kręgosłupa, Opiekę nad chorymi zapewnia wysoko wykwalifikowany interdyscyplinarny zespół medyków, w skład którego wchodzą specjaliści neurolodzy, pielęgniarki, fizjoterapeuci, psycholog oraz logopeda. Pacjenci Oddziałów mogą również liczyć na specjalistyczne konsultacje internistyczne, kardiologiczne, z zakresu chirurgii ogólnej, urazowej i naczyniowej oraz rehabilitacji i psychiatrii.
Szybkie ustalenie rozpoznania i wdrożenie nowoczesnych technik leczenia schorzeń neurologicznych jest możliwe dzięki dostępowi Oddziałów do szerokiej diagnostyki laboratoryjnej oraz obrazowej tj. badania laboratoryjne, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, USG-Doppler Duplex, badanie elektroencefalograficzne.
Do dyspozycji pacjentów Oddziału Neurologicznego i Udarowego znajduje się sala rehabilitacyjna, gdzie doświadczeni fizjoterapeuci przy pomocy sprzętu do rehabilitacji oraz aparatury służącej do zabiegów fizykoterapii (elektrolecznictwo czy laseroterapia) prowadzą wczesną terapię pacjentów hospitalizowanych w Oddziałach z powodu schorzeń neurologicznych.
W ramach wczesnego usprawniania po przebytym udarze mózgu Oddział Udarowy stale współpracuje z Oddziałem Rehabilitacji Neurologicznej funkcjonującym w szpitalu, gdzie kierowani są pacjenci wymagający tego rodzaju rehabilitacji bezpośrednio po pobycie w Oddziale. Ponadto personel medyczny Oddziału prowadzi przyszpitalną Poradnię Neurologiczną, w której pacjenci po pobycie w Oddziale mają zapewnioną możliwość odbycia wizyty kontrolnej.
Oddział realizuje programy lekowe leczenia immunoglobulinami (polineuropatie, Zespół Guillaina-Barrego), toksyną botulinową (dystomie ogniskowe) oraz pacjentów ze stwardnieniem rozsianym.
Nowy program lekowy SM to krok milowy dla pacjentów w dostępie do terapii refundowanej
W Polsce działa ponad 120 ośrodków prowadzących programy lekowe SM. W tym gronie znajduje się placówka medyczna z Iławy. Programem tym objętych jest blisko 50 pacjentów. Leczenie rzutowo-remisyjnej, wtórnie postępującej oraz pierwotnie postępującej postaci SM odbywa się w ramach programu lekowego refundowanego przez Ministerstwo Zdrowia. Oznacza ta, że osoba z SM, jeśli posiada ubezpieczenie zdrowotne, może leczyć się za darmo.
źródło: powiat-ilawski.pl
