100-LECIE PLEBISCYTU NA WARMII, MAZURACH I POWIŚLU

Opublikowano:

W tym roku przypada setna rocznica plebiscytu, który odbył się 11 lipca 1920 roku a dotyczył ustalenia przebiegu granicy pomiędzy Polską i Niemcami na Powiślu, Warmii i Mazurach. To wtedy mieszkańcy miejscowości Lubstynek, Napromek i Czerlin znajdujących się obecnie na terenie gminy Lubawa oraz Groszki w gminie Rybno, opowiedzieli się za przynależnością do Polski.

Decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu podjęto w roku 1919 podczas paryskiej konferencji pokojowej kończącej I Wojnę Światową. Głównym celem plebiscytu miało być ustalenie przynależności terytorialnej obszarów, które według strony polskiej ze względów historycznych oraz etnicznych powinny zostać przyznane odradzającej się Rzeczypospolitej. Głosowanie przygotowywały komisje międzysojusznicze powołane przez Ligę Narodów. Zgodnie z ustaleniami wojska niemieckie na czas plebiscytu miały opuścić sporny teren.

Przeciwko Polsce działała jednak dotychczasowa administracja, a mieszkańców zastraszały m. in. niemieckie bojówki. Z uwagi na wojnę polsko-bolszewicką i tragiczne położenie wojsk polskich w czerwcu i lipcu 1920 roku, niemiecka propaganda miała pretekst do określania naszego kraju jako państwa sezonowego. Duże znaczenie miały również informacje na kartach wyborczych, gdzie zamiast słowa Niemcy znalazły się słowa Prusy Wschodnie. 

W plebiscycie ludność zamieszkująca Warmię, Mazury i Powiśle miała więc zdecydować czy ziemie te mają pozostać w granicach dobrze im znanych Prus Wschodnich, czy też mają zostać przyłączone do nowo powstałego państwa polskiego, odradzającego się po 123 latach zaborów.

Wyniki plebiscytu dla naszego kraju niestety okazały się klęską. W wyborach wzięło udział ok. 60% uprawnionych, z których jedynie ok. 3,4% głosowało za Polską. Na mocy tego głosowania, niemal cały obszar plebiscytowy pozostał w granicach Niemiec. Do Polski przyłączono jedynie kilka miejscowości, w tym Lubstynek, Napromek, Czerlin i Groszki, w których większość mieszkańców głosowała za przynależnością do naszego kraju, wykazując się odwagą i patriotyzmem.

Choć data plebiscytu, głównie ze względu na jego wyniki, jest w historii Polski niewiele znaczącym epizodem, dla lokalnej społeczności to wydarzenie symboliczne, potwierdzające ogromne serce i przywiązanie do Ojczyzny ludności zamieszkującej ten region. W tamtych trudnych czasach, często narażając swoje życie, bez cienia wątpliwości zdecydowali, że chcą mieszkać w Polsce. Dlatego samorządy gminy Lubawa i gminy Rybno dbają o kultywowanie tych wydarzeń urządzając miejsca pamięci i każdego roku organizując obchody rocznicowe.

Mateusz Szauer
Lubawskie Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych

  W miejscowości Groszki znajduje się tzw. głaz plebiscytowy oraz ścieżka dydaktyczno-historyczna upamiętniająca wydarzenia z 1920 r.

Głaz narzutowy w Lubstynku, gdzie 10 lipca br. odsłonięta zostanie pamiątkowa tablica wykonana z brązu, by upamiętnić Polaków, którzy przed stu laty opowiedzieli się za odrodzoną Rzeczpospolitą.